2025 WNBA sezonu sona ererken, önümüzdeki sezonun akıbeti için kara bulutlar hızla yaklaşıyor. WNBA Finalleri’yle aynı anda patlak veren oyuncularla lig yönetimi arasındaki kavga ve olası bir grev ihtimali derken, toplu iş sözleşmesi görüşmeleri öncesinde kafalarda büyük soru işaretleri mevcut.
Panyanın üzerindeki saat beş saniyeden geri sayarken, Alyssa Thomas beyaz bayrağı çekmişti. Rakibi Jackie Young topla yanından geçti, ama Thomas ona bakmadı bile. Takımının benchine doğru yürümeye devam etti. Young’ın da topla bir şey yapacağı yoktu zaten, beş saniyenin sonunda topu havaya fırlattı ve arkadaşlarına sarıldı. Las Vegas Aces, son dört yılda üçüncü kez WNBA şampiyonu olmuştu.
Aces kazanmıştı kazanmasına ama havada coşku ve sevinçten başka bir his daha vardı. Hafif bir burukluk; ihtimaller dahilinde olduğu bilinen bir şeyin gerçekleşmediğinde hissettiğiniz o hayal kırıklığı… Bu final serisi, WNBA tarihindeki ilk yedi maçlık seri olacaktı ama dört maçta sonlanmıştı. Maçların dördü de çok güzel bir basketbola sahne olmuş, bize harika bir seri vaat etmişti ama dördüncü maçta sona gelinirken; kimse serinin böyle keyifsiz bir sonla bitmesini istemiyordu. Rakipleri Phoenix Mercury’nin koçu Nate Tibbetts iki teknik faulle oyundan atılmıştı. Takımın yıldızlarından Satou Sabally önceki maçta beyin sarsıntısı geçirdiği için oynamıyordu. Tüm maçı harika geçiren Kahleah Copper altı faulle oyun dışıydı. En büyük yıldızları Alyssa Thomas ise omzundan sakatlanmıştı, şut atarken yüzündeki acı ekranlara yansıyordu. Evet, heyecanlı bir maç ve muhteşem bir seri bitiyordu ama Aces’ın şampiyonluğunun lezzetine rağmen, herkesin damağında nahoş bir tat vardı.
Bu nahoş tadın bir sebebi de seri boyunca maçlarla paralel olarak gerçekleşen, sahne ışıklarını parkeden uzağa çeken olaylardı aslında. Her şey aslında yarı finallerde başladı. Minnesota Lynx, Phoenix Mercury’ye olabilecek en tatsız şekilde elendi. 1-1 giden seride üç galibiyete ulaşan takım final biletini kapacaktı. Üçüncü maçın sonunda Lynx’in süperstarı Napheesa Collier, Alyssa Thomas’ın bir hamlesi sonrası sakatlandı. Hakemler faul çalmadı. Thomas bomboş bir turnike imkânı buldu ve takımını seride 2-1 öne geçirdi. Collier’ın baldır kası ve bileğinde üç bağ yırtılmıştı. Maçın ardından WNBA yönetimi iki açıklama yaptı. İlk açıklama, Lynx koçu Cheryl Reeve ile ilgiliydi. Maç sonunda hakemleri eleştiren açıklaması nedeniyle serinin dördüncü maçından men edilen Reeve, kaybederlerse elenecekleri maçta takımının başında olamayacaktı. Diğer açıklamada ise serinin dördüncü maçının hakemleri açıklandı: Üçüncü maçın sonunda faul düdüğünü çalmayan hakem üçlüsü, bu maçı da yönetecekti. Dördüncü maça koçundan ve yıldızından mahrum çıkan Lynx, maçı kaybetti ve elendi.
Sezon sonu basın toplantısında Napheesa Collier mikrofonların başına geçti. Collier dört buçuk dakikalık bir konuşma yaptı ve muhtemelen WNBA tarihini değiştirdi. Yıldız oyuncu söze hakem performanslarının artık oynanan basketbolu ve seyircilere sunulan ürünü etkilediğini söyleyerek başladı. Sonrasında asıl konuya geldi: “Ligimizi tehdit eden şey para sıkıntısı, kötü hakem performansları veya oyunun fizikselliği değil. Tehdit, lig yönetiminin kimseye hesap vermiyor oluşu. Şu anda en iyi oyunculara ve en iyi taraftarlara sahibiz, ancak aynı zamanda en kötü lig yönetimine de sahibiz.” Oklarını kime doğrulttuğu belliydi: WNBA Komisyoneri Cathy Engelbert.
Collier, şubat ayında Engelbert’le görüşmüştü. Bu görüşmede komisyonere hakem sorunu hakkında ne yapacağını sormuştu ve “Yalnızca kaybedenler hakemlerden şikayet eder” cevabını almıştı. Ligin niçin oyunculara hak ettikleri paraları ödemediğini, lige para kazandıran oyuncuların çok düşük ücretlere oynuyor olması hakkında ne yapacağını sorduğunda aldığı cevap ise şoke ediciydi: “Oyuncular diz çöküp bana şükretmeli, benim yaptığım medya anlaşmaları sayesinde para kazanıyorlar.”
Bu açıklama, WNBA dünyasında deprem etkisi yarattı. Engelbert, Collier’ın açıklamasında geçen ifadeleri kullanmadığını söylese de; Caitlin Clark’tan A’ja Wilson’a, Sophie Cunningham’den Angel Reese’e birçok oyuncu Collier’ı desteklediklerini duyurdu. Lig çapında bir Engelbert’i istifaya çağırma furyası doğdu. Tüm bunlar, WNBA Finalleri oynanırken yaşanıyordu. Finallerin sonunda, Engelbert şampiyon takıma kupasını teslim etmeden önce mikrofonu aldığında, az önce takımlarının finallerde elenmesini izlemiş Phoenix taraftarı komisyoneri yuhaladı. Bu olaylar; parkedeki basketbola, koca bir sezonun bitişine ve yeni bir şampiyonun taçlanmasına gölge düşürmüştü. Mesele hakem hataları veya lig yönetiminin oyunculara saygısızlığından ibaret değildi. Basketbolun önüne geçen şey, modern dünyada her seferinde diğer tüm olayların önüne geçen o şeydi: Para.
WNBA’de oyuncuların ne kadar maaş alacağı ve ligin gelirinin nasıl paylaşılacağı gibi konular bir toplu iş sözleşmesi (CBA) ile belirleniyor. Şu anki CBA’in geçerliliği ise 31 Ekim günü sona eriyor. Takım sahipleri ve Collier’ın başkan yardımcılığını yaptığı Oyuncular Sendikası, yeni bir anlaşma için masaya oturmuş durumdalar. Oyuncuların istekleri açık: Maaşlara zam, emeklilik maaşı, daha iyi çalışma koşulları ve çocuklu oyuncular için ekstra haklar. Oyuncular bunları talep etmekte oldukça haklılar; WNBA son yıllarda maddi olarak katlanarak büyümüş olsa da takımlar ancak 2024 yılında deplasmanlara özel uçaklarla gitmeye başladılar. Hatta New York Liberty takımı, 2022’de özel uçak kiraladığında lig yönetimi tarafından beş yüz bin dolar cezaya çarptırılmıştı. Dahası, WNBA yönetimi ‘lig kurallarını bozdukları’ gerekçesiyle takımın kapatılmasını gündeme getirmiş, bu öneri kamuoyundan yoğun eleştiri almıştı. Ligdeki çoğu takımın hâlâ kendisine ait modern antrenman tesisleri bulunmuyor. Ancak oyuncuların yeni tesislere sahip takımları tercih ettiğini fark eden takım sahipleri, son yıllarda maliyeti 150 milyon doları bulan tesisler inşa etmeye başladılar. Belki de en büyük sorun ise ligde maaşların hâlâ şok edici derecede düşük olması. WNBA maaşları, 1996 yılında WNBA’den birkaç ay önce kurulan ve WNBA ile rekabet eden ABL’in o dönem ödediği maaşlara ancak yetişmiş durumda. Bu sezon sponsorluk anlaşmalarından 16 milyon dolar kazanan Cailtin Clark’ın WNBA’den aldığı maaş yıllık 84 bin dolardı, yani toplam gelirinin yaklaşık binde beşi.
Takım sahipleri ise hala kâr etmediklerinden şikayetçi. 2018’de yapılan bir açıklamaya göre WNBA kurulduğundan beri her sezon zarar etmişti ve son yıllarda da bu trendin devam ettiği iddia ediliyor. Öte yandan, ligin gelirleri son yıllarda arşa çıkmış durumda. Lig, hala NBA ile sıkı bir ilişkiye sahip; hatta ligin yüzde 42’si NBA’e ait. İki lig, yayın haklarını 2024’te bir paket olarak sattıkları için WNBA’in yayın hakları gelirlerinde tarihi bir artış oldu; WNBA, şartlara bağlı olarak yayın haklarından yıllık ortalama 200 ile 270 milyon dolar arasında bir gelir elde edecek. Bunun yanı sıra, bilet fiyatları artmasına rağmen seyirci sayısı da tırmanmaya devam etti. Son olarak, 2008 yılından beri 12 takımla oynanan lig, takım sayısında hızla artışa gidiyor: Son iki yılda altı takımın lige katılması için imzalar atıldı ve bu takımların ilki olan Golden State Valkyries, 2025 sezonunda parkeye çıktı. WNBA, bu altı takımdan lige katılım ücreti olarak üç yılda 925 milyon dolar aldı. Ve oyuncular, takımların katılım ücretlerinden tek kuruş almış değiller; bu para sadece takım sahipleri ve lig hissedarları arasında bölüşülüyor.
Kısacası, oyuncuların maaşını artırmanın önündeki engel ligin para kazanmaması değil. WNBA’in gelirinin geçtiğimiz yıl 200 milyon doları aştığı ve bu yıl bu meblağın da üzerine çıkıldığı biliniyor. Lige katılım ücretlerini dahil etmeseniz bile yeni yayın anlaşması tek başına bu meblağı aşmaya yetiyor zaten. Öte yandan, spor ekonomisti David Berri’nin tahminine göre oyuncuların 2025 sezonunda bu gelirden aldıkları pay yüzde yedinin altında. NBA’deki erkek oyuncuların ligin gelirinden aldıkları pay ise yüzde elli civarında. Şimdiki CBA’e göre WNBA’de oyuncuların gelirlerden daha yüksek bir pay alabilmesi için ligin belli bir miktarın üzerinde gelir elde etmesi gerekiyor. Ancak lig yönetimi takım sahiplerinin argümanlarını tekrarlıyor; henüz bu eşiklerin aşılmadığını, ligin ve takımların hâlâ zarar ettiğini söylüyor. Oyuncular, gelirler bu kadar artmışken ligin hâlâ nasıl zarar ettiğini görmek için lig yönetiminden maddi kayıtları paylaşmasını istediğinde ise WNBA yönetimi bu talebi yanıtsız bıraktı.
Bu yönetimin başındaki Komisyoner Cathy Engelbert’in oyuncular nezdindeki konumu bu: Uğrunda ter akıttıkları emeklerinin karşılığını alabilmelerinin önünde bir engel. Engelbert, oyuncular ve takım sahipleri arasında bir arabulucu, bir orta nokta gibi değil; takım sahiplerinin sözcüsü gibi davranıyor. İşin trajikomik kısmı, sermayeyi bu denli koruyanların tarih boyunca düştüğü tuzağa kendisi de düşecek gibi duruyor. Son günlerde komisyonerin sadece oyuncularla değil, takım sahipleriyle de arasının açıldığı konuşuluyor. Cathy Engelbert’in komisyonerlik görevini uzun süre elinde tutamayacağı artık herkesin bildiği bir sır halini aldı.
Peki şimdi ne olacak? Yeni sezon başlamadan önce taraflar yeni bir CBA üzerinde anlaşmak, parayı bir şekilde paylaşmak zorundalar. Oyuncular, ligin yeni takımlar için sadece bu yıl aldığı 750 milyon dolardan pay talep ediyorlar. Ama Amerika’nın garip profesyonel spor ligleri cangılında bu gelir kapısı bir kez bile oyuncularla paylaşılmadı, sadece hissedarlar ve takım sahipleri arasında bölüşüldü. Bana soracak olursanız oyuncular bu paraya dokunamayacaklarının farkında. Lig sermayesi, kendilerine şimdiye kadar kâr getirmediklerini iddia ettikleri oyuncuları mutlu etmek için Amerikan profesyonel spor tarihinde bir ilke imza atıp kapitalist içgüdülerinden ödün vermeyecektir. Ama oyuncular bunu talep edip başka kazanımlar elde edebilirler. Gelirlerden daha büyük bir pay, lig yönetiminin değişmesi ve daha şeffaf, daha oyuncu yanlısı bir yönetim istekleri şimdiden anlaşmanın bir parçası olacak gibi duruyor.
Takım sahiplerinin elinde ise pazarlık için fazla hamle imkânı yok. Eğer müzakerelerden istediklerini alamayıp bir lokavt kararı alırlarsa, oyuncuları daha çok para kazanacakları liglere itmiş olacaklar. Oyuncular, her ne kadar takım sahipleri yeni CBA’de bunun önünü kesmek istese de, hâlâ Avrupa liglerinde para kazanabiliyorlar. Ayrıca, artık oyuncuların para kazanmak için tek opsiyonları ülkeden ayrılmak değil. Napheesa Collier ve New York Liberty yıldızı Breanna Stewart’ın kurduğu ve 2025’in başında ilk sezonunu oynayan yeni lig Unrivaled, şimdiden WNBA seviyesinde maaşlar ödüyor ve önümüzdeki kış da WNBA’in ölü sezonunda oynanacak. Oyuncular kış aylarında Unrivaled’a katılabilir veya Avrupa yolcusu olabilirler; böylece WNBA’den kazanacakları paranın fazlasını bile kazanabilirler.
Madalyonun oyuncu tarafında ise WNBA Finalleri sırasında başlayan grev fısıltılarının sesi, finaller sonrasında daha da yükseldi. Eğer takım sahipleri ile bir anlaşmaya varılamazsa, oyuncuların 2026 sezonunun başında greve gitmesi oldukça mümkün. Oyuncular daha çok basketbol oynamak istese de, biz seyirciler daha çok basketbol izlemek istesek de; 2026 sezonu beklenenden geç başlayabilir, kısaltılabilir hatta tamamen iptal edilebilir. Bu senaryolardan birinin gerçekleşmesi durumunda oyunculara kızılmamalı. Neticede insanların hak ettiklerini kazanması, birkaç basketbol maçından daha önemli.
Bir yanıt yazın